Chỉ thị số 01/CT-VKSTC ngày 10/10/2025 của Viện trưởng VKSND tối cao về công tác của ngành Kiểm sát nhân dân năm 2026 tiếp tục xác định “Nâng cao chất lượng kháng nghị, nhất là kháng nghị phúc thẩm đối với các bản án, quyết định của Tòa án cùng cấp có vi phạm nghiêm trọng”.
Để nâng cao số lượng, chất lượng kháng nghị phúc thẩm bản án, quyết định dân sự sơ thẩm, nhất là kháng nghị phúc thẩm ngang cấp, Kiểm sát viên cần vận dụng các kỹ năng phát hiện vi phạm thông qua kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án; có phương pháp xác định nội dung trọng tâm, nắm được các dạng vi phạm trong từng quan hệ tranh chấp, từng loại khiếu kiện… Qua công tác kiểm sát bản án, quyết định chúng ta cần lưu ý một số dạng vi phạm của Tòa án như sau:
- Thụ lý khi đương sự chưa có đủ điều kiện khởi kiện; thụ lý, giải quyết yêu cầu khởi kiện bổ sung mà đương sự chưa đóng tạm ứng án phí. Ví dụ: Tranh chấp quyền sử dụng đất chưa qua thủ tục hòa giải ở địa phương; giải quyết yêu cầu của người lao động khi chưa qua thủ tục hòa giải cơ sở (đối với trường hợp bắt buộc phải qua hòa giải cơ sở).
- Không đưa đầy đủ người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng.
- Xác định sai quan hệ pháp luật tranh chấp dẫn đến áp dụng pháp luật không đúng.
- Thu thập, đánh giá tài liệu, chứng cứ không đầy đủ, không khách quan.
- Xét xử vắng mặt đương sự không đúng quy định, như: Tòa án xét xử vắng mặt đương sự trong khi việc triệu tập đương sự chưa hợp lệ hoặc đương sự đã thông báo thay đổi nơi cư trú nhưng Tòa án vẫn tống đạt theo địa chỉ cũ.
- Bản án tuyên không đảm bảo tính có căn cứ, như: Chỉ căn cứ vào tài liệu là bản photocopy mà không có tài liệu gốc; bản án tuyên không phù hợp với các tình tiết chứng cứ khách quan của vụ án hoặc tuyên khi việc thu thập chứng cứ chưa đầy đủ.
- Chưa giải quyết hết các yêu cầu khởi kiện, yêu cầu phản tố, yêu cầu độc lập của đương sự.
- Vụ án được xét xử theo thủ tục sơ thẩm sau khi có quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm, Tòa án ra quyết định đình chỉ không đúng.
- Giải quyết vượt quá yêu cầu của người khởi kiện, phản tố, yêu cầu độc lập hoặc giải quyết không hết yêu cầu, chưa triệt để các vấn đề cần giải quyết.
- Xác định án phí không đúng.
- Bản án, quyết định tuyên không có tính khả thi (phần quyết định trong bản án không rõ ràng, không cụ thể nên không thi hành án được).
- Đối với án ly hôn có tranh chấp tài sản chung, một số bản án nhận định công sức đóng góp của các bên không phù hợp với các tình tiết chứng cứ, xác định tài sản chung không đúng, xác định nợ chung, nợ riêng không đúng.
- Đối với các tranh chấp hợp đồng (chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà…), Tòa án tuyên hợp đồng vô hiệu nhưng không giải quyết hậu quả của giao dịch vô hiệu hoặc công nhận hợp đồng trong khi việc giao kết hợp đồng có vi phạm pháp luật.
Trên đây là một số kinh nghiệm trong thực hiện chức năng nhiệm vụ kiểm sát bản án, quyết định dân sự của Tòa án và thực hiện quyền kháng nghị phúc thẩm nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này trong thời gian tới./.
Thân Mạnh Thắng- Phòng 9
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
