Những điểm mới về hình phạt trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự

Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 ngày 25/6/2025, Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, có nhiềuquy định mới về hình phạt, cụ thể như sau:

Hình phạt có lợi cho người phạm tội

Những quy định có lợi cho người phạm tội được áp dụng đối với cả những hành vi phạm tội xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01/7/2025 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử (điểm b khoản 1 Điều 4 BLHS sửa đổi, bổ sung năm 2025). Như vậy, đối với vụ án xảy ra trước ngày 01/7/2025 nhưng đến ngày 01/7/2025 đang giải quyết hoặc sau 01/7/2025 mới bị phát hiện xử lý thì sẽ áp dụng các quy định có lợi của BLHS sửa đổi, bổ sung năm 2025 để giải quyết; cụ thể:

Bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Gián điệp (Điều 110); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Tham ô tài sản (Điều 353); Nhận hối lộ (Điều 354). Theo đó các bản án tử hình đã tuyên trước ngày 01/7/2025 mà liên quan đến 08 tội danh nêu trên nhưng chưa thi hành án thì Chánh án Tòa án nhân dân tối cao sẽ quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân (khoản 2 Điều 4 BLHS Luật sửa đổi, bổ sung).

Không thi hành án tử hình đối với người bị kết án đang mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối (quy định tại Khoản 1 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung). Đối với trường hợp bị kết án tử hình bị mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối mà chưa thi hành án thì không thi hành, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Tăng khối lượng, thể tích chất ma tuý đối với định khung hình phạt đến tử hình

Đối với tội “Sản xuất trái phép chất ma tuý”: Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 30kg trở lên (cũ là 05kg trở lên); Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine… có khối lượng 03kg trở lên (cũ là 100g trở lên); Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 09kg trở lên (cũ là 300g trở lên); Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 22 lít trở lên (cũ là 750 ml trở lên)

Đối với tội “Mua bán trái phép chất ma tuý”:Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 30kg trở lên (cũ là 05kg trở lên);Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine… có khối lượng 03kg (cũ là 100g trở lên); Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng 150kg trở lên (cũ là 75Kg trở lên); Quả thuốc phiện khô có khối lượng 1.200kg trở lên (cũ là 600kg trở lên);Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 300kg trở lên (cũ là 150Kg trở lên);Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 09kg trở lên (cuc là 300g trở lên);Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 22 lít trở lên (cũ là 750ml trở lên).

Tăng mức hình phạt đối với người phạm tội

Nâng mức phạt tù đối với 08 tội danh, gồm tội: Gây ô nhiễm môi trường (Điều 235); Vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236); Sản xuất trái phép chất ma túy (Điều 248); Tàng trữ trái phép chất ma túy (Điều 249); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Mua bán trái phép chất ma túy (Điều 251); Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 255); Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317).

Nâng mức phạt tiền (cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung) đối với 24 tội danh, gồm tội: Sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 192); Sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (Điều 193); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi (Điều 195); Gây ô nhiễm môi trường (Điều 235); Vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236); Vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường (Điều 237); Vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai, vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông (Điều 238); Đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam (Điều 239); Làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người (Điều 240); Làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật (Điều 241); Hủy hoại nguồn lợi thủy sản (Điều 242); Hủy hoại rừng (Điều 243); Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm (Điều 244); Vi phạm quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên (Điều 245); Nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại (Điều 246); Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317); Tham ô tài sản (Điều 353); Nhận hối lộ (Điều 354); Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355); Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ (Điều 356); Lạm quyền trong khi thi hành công vụ (Điều 357); Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi (Điều 358); Giả mạo trong công tác (Điều 359).

Luật sửa đổi, bổ sung cũng có quy định trong trường hợp hình phạt không có lợi cho người phạm tội (nặng hơn so với Luật cũ) thì không áp dụng đối với những hành vi xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01/7/2025 mà sau thời điểm đó mới phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử hoặc đối với người đang được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt, xóa án tích.

Bùi Việt Hùng - VKSND khu vực 4 - Bắc Ninh