Ngày 25/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 12/2017/QH14 và Luật số 59/2024/QH15, luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Theo đó, tại khoản 20 Điều 1 Luật số 86/2025/QH15, đã bổ sung Điều 256a về tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” quy định một số trường hợp cụ thể sẽ bị xử lý hình sự thay vì chỉ quy định xử phạt vi phạm hành chính hoặc áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với các hành vi sử dụng trái phép chất ma túy như trước đây. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào sử dụng trái phép chất ma túy cũng bị xử lý hình sự mà chỉ có 04 trường hợp cụ thể dưới đây sẽ bị xử lý về hình sự về tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” theo Điều 256a, gồm:
- Trường hợp 1: Đang trong thời gian cai nghiện hoặc điều trị nghiện bằng thuốc thay thế. Người đang được đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc hoặc đang tham gia chương trình điều trị nghiện bằng thuốc methadone, buprenorphine... (thuốc thay thế opioid) mà vẫn sử dụng trái phép chất ma túy, sẽ bị khởi tố hình sự.
Ví dụ: Một người đang điều trị methadone tại trung tâm y tế hoặc đang cai nghiện tại cơ sở cai nghiện nhưng vẫn sử dụng trái phép chất ma túy và bị phát hiện thì sẽ bị xử lý trách nhiệm hình sự theo Điều 256a.
- Trường hợp 2: Đang trong thời gian quản lý sau cai nghiện. Người sau khi chấp hành xong việc cai nghiện bắt buộc theo quyết định xử lý hành chính (thường là 12–24 tháng), thì phải tiếp tục chịu sự quản lý sau cai nghiện tại nơi cư trú theo Điều 40 Luật phòng, chống ma túy năm 2021, nếu trong thời gian này người đó vẫn sử dụng trái phép chất ma túy thì sẽ bị khởi tố hình sự, cụ thể:
+ Trong thời hạn 01 năm kể từ ngày hoàn thành việc cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc hoàn thành điều trị nghiện hoặc chấp hành xong quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người từ đủ 12 đên dưới 18 tuổi.
+ Trong thời hạn 02 năm kể từ ngày hoàn thành quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Ví dụ: Ngày 20/3/2024, Nguyễn Văn A đã hoàn thành việc cai nghiện bắt buộc theo quyết định xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc thời gian 18 tháng và đang trong thời gian quản lý sau cai nghiện tại nơi cư trú. Ngày 06/8/2025, Nguyễn Văn A sử dụng trái phép chất ma túy và bị phát hiện thì sẽ bị xử lý trách nhiệm hình sự theo Điều 256a.
- Trường hợp 3: Sử dụng ma túy trong vòng 2 năm sau khi kết thúc quản lý sau cai nghiện. Kể từ ngày kết thúc giai đoạn quản lý hậu cai nghiện (thường là từ 01 đến 02 năm như đã nêu ở trường hợp 02), nếu trong thời hạn 02 năm tiếp theo người đó vẫn sử dụng trái phép chất ma túy thì sẽ bị khởi tố hình sự.
Ví dụ: Nguyễn Văn A đã hoàn thành cai nghiện tháng 3/2023, kết thúc thời gian 02 năm quản lý sau cai nghiện vào tháng 3/2025, đến tháng 8/2025 Nguyễn Văn A sử dụng trái phép chất ma túy và bị phát hiện thì sẽ bị xử lý trách nhiệm hình sự theo Điều 256a.
- Trường hợp 4: Sử dụng ma túy trong vòng 2 năm kể từ khi tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc điều trịnghiện các chất ma túy bằng các chất thay thế. Người đang tham gia cai nghiện tự nguyện hoặc điều trị nghiện bằng thuốc thay thế, nhưng tự ý chấm dứt việc cai nghiện hoặc điều trị nghiện và sau đó trong vòng 02 năm tiếp theo vẫn tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy thì sẽ bị khởi tố hình sự.
Ví dụ: Nguyễn Văn A đăng ký cai nghiện tự nguyện bằng thuốc thay thế methadone tại cơ sở cai nghiện nhưng sau 6 tháng thì tự ý bỏ điều trị. Trong thời gian 12 tháng sau ngày tự ý bỏ điều trị, Nguyễn Văn A tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy và bị phát hiện thì bị xử lý trách nhiệm hình sự theo Điều 256a.
Người thực hiện các hành vi thuộc 04 trường hợp này sẽ bị khởi tố về tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” theo khoản 1 Điều 256a với khung hình phạt từ 02 năm đến 03 năm tù.
-Trường hợp tái phạm về tội này thì bị khởi tố về tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” theo khoản 2 Điều 256a với khung hình tù từ 03 năm đến 05 năm.
Nếu người sử dụng ma túy chưa từng cai nghiện hoặc điều trị nghiện hoặc sử dụng lần đầu không thuộc 04 trường hợp trên, vẫn chỉ bị xử lý hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ‑CP mà không bị truy cứu hình sự theo Điều 256a nêu trên.
Việc đưa hành vi “Sử dụng trái phép chất ma túy” vào nhóm tội danh hình sự là một bước thay đổi lớn và mang tính chiến lược trong chính sách phòng, chống ma túy, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Nhà nước trong việc kiểm soát, ngăn chặn việc tái nghiện, cắt đứt vòng luẩn quẩn của người nghiện, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống ma túy tại cộng đồng.
Đặng Thị Kim Phụng - Phòng 1 VKSND tỉnh Bắc Ninh
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
