Trước tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy diễn biến phức tạp, đặc biệt tại các đô thị, khu công nghiệp, vùng giáp ranh, Quốc hội đã bổ sung “Tội sử dụng trái phép chất ma túy” vào Bộ luật Hình sự 2015 (Điều 256a - có hiệu lực thi hành từ 01/7/2025). Đây là bước đi thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Nhà nước trong công tác phòng, chống ma túy.
Qua thực tiễn trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh cho thấy người nghiện và hành vi sử dụng trái phép chất ma túy gia tăng về số lượng, đa dạng về loại chất, gây mất an ninh trật tự. Công an tỉnh đã chỉ đạo các địa phương tăng cường tuần tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện và xử lý. Chỉ trong cuối tháng 7/2025, Công an phường Nếnh, phường Việt Yên và phường Vân Hà, tỉnh Bắc Ninh đã phát hiệnLê Hải Ndương tính với Heroin(phát hiện tại nghĩa trang phường Nếnh); Phùng V.H dương tính với Methamphetamine và Heroin(phát hiện trong nhà nghỉ tại phường Việt Yên); Nguyễn N.H dương tính với Methamphetamine và MDMA(phát hiện đang sử dụng ma túy tại nhà).Đáng chú ý là, N và V.H đang điều trị nghiện bằng Methadone, N.H đang trong thời gian cai nghiện nhưng vẫn sử dụng ma túy. Quá trình xác minh đã khởi tố N, V.H, N.H về tội “Sử dụng trái phép chất ma túy”.
Ảnh minh họa
Thông qua 03 vụ việc trên có thể thấy rằng: Trước khi có Điều 256a Bộ luật Hình sự, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy chỉ bị xử lý hành chính (phạt tiền, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc...). Điều này khiến nhiều người sử dụng ma túy coi thường pháp luật, tái phạm nhiều lần mà vẫn không bị xử lý hình sự, dẫn đến gánh nặng xã hội và chi phí cao cho công tác cai nghiện.Quy định mới cho phép xử lý hình sự trong một số trường hợp cụ thể như: đang cai nghiện, điều trị bằng thuốc thay thế, trong thời gian quản lý sau cai nghiện… góp phần răn đe, ngăn chặn khả năng chuyển hóa thành các tội nghiêm trọng hơn (tàng trữ, mua bán ma túy, cướp tài sản…) và thúc đẩy người nghiện cai nghiện nghiêm túc.
Tuy nhiên, khi xem xét áp dụng Điều 256a Bộ luật Hình sự để xử lý tội phạm này cần lưu ý một số vấn đề sau:
Về căn cứ xác định hành vi phạm tội phải dựa trên kết luận giám định của cơ quan chuyên môn. Kết quả test nhanh chỉ mang tính sàng lọc, có thể sai số, không đủ căn cứ pháp lý theo Điều 206 BLTTHS.
Thời điểm xác định “đang trong thời hạn” thuộc các trường hợp luật quy định: chỉ cần tại thời điểm sử dụng ma túy, người đó vẫn thuộc diện quản lý, theo dõi (dù quyết định được ban hành trước hay sau ngày 01/7/2025) thì đều bị xử lý.
Trường hợp phạm tội chưa đạt: Nếu đối tượng đã chuẩn bị ma túy, công cụ để sử dụng nhưng bị bắt trước khi đưa vào cơ thể, xét nghiệm âm tính nhưng thừa nhận ý định sử dụng, vẫn có thể bị truy cứu ở giai đoạn chưa đạt vì hành vi bị ngăn chặn ngoài ý muốn.
Như vậy, việc bổ sung Điều 256a là biện pháp siết chặt quản lý, tạo hành lang pháp lý để xử lý triệt để hành vi sử dụng trái phép chất ma túy theo quy định. Tuy nhiên, để phát huy hiệu lực và hiệu quả trên thực tế, bên cạnh nỗ lực từ các cơ quan tiến hành tố tụng và lực lượng chức năng, rất cần sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và đặc biệt là sự chung tay của toàn xã hội. Gia đình, nhà trường và cộng đồng cần nâng cao nhận thức, phát huy vai trò giáo dục, phòng ngừa; tạo điều kiện để người nghiện có cơ hội cai nghiện và tái hòa nhập một cách lành mạnh. Từ đó giảm thiểu tội phạm về ma túy nói riêng và đẩy lùi được các tác hại của ma túy nói chung trong đời sống cộng đồng.
Nguyễn Thị Quỳnh Mai - VKSND khu vực 2
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
